infonews.co.nz
INDEX
MAORI

Ko te oranga o te awa o Waikato te arotahi nui i te whakaaetanga Tiriti hukihuki nei

Infonews Editor

Sunday 27 May 2007, 11:28AM

By Infonews Editor

864 views

I te raa nei ka whakaputangia whaanuitia ngaa koorero e paa ana ki teetahi Whakaaetanga Tahitanga aa-Maataapono (AIP) hukihuki moo te whakataunga i raro i te Tiriti i ngaa kereeme hiitori a Waikato-Tainui e paa ana ki te Awa o Waikato.

---------------------------------

I te raa nei ka whakaputangia whaanuitia ngaa koorero e paa ana ki teetahi Whakaaetanga Tahitanga aa-Maataapono (AIP) hukihuki moo te whakataunga i raro i te Tiriti i ngaa kereeme hiitori a Waikato-Tainui e paa ana ki te Awa o Waikato.

I whakaaetia teetahi AIP hukihuki e ngaa taha e rua; a Mark Burton, Minita moo te Tari Whakatau Take e paa ana ki te Tiriti o Waitangi, maangai hoki moo te Karauna; a Tukoroirangi Morgan raaua ko Reiri Raiha Mahuta ngaa Kaiwhitiwhiti Koorero moo te taha ki a Waikato-Tainui. Kua taapaea te AIP hukihuki ki mua i te aroaro o Te Kauhanganui, araa, te paaremata o Waikato-Tainui, hei whakaarotanga ake maa raatou.

Hei taa Mark Burton, ko te oranga me te pai o te Awa o Waikato te arotahi nui o te AIP hukihuki. "E whakaae ana te AIP hukihuki ki te hononga nui rawa atu i waenganui i a Waikato-Tainui me te awa. Heoi, maa te whakaaetanga hukihuki nei e whakapuumau i te mahinga tahitanga o ngaa whakahaere e paa ana ki te awa."

"He taumata ikeike te AIP hukihuki nei e taea ai te whakatutuki i te kereeme nei i waenganui i te Karauna me Waikato-Tainui. Ko te aronga o te whakaaetanga hukihuki nei, kia whitiwhiti koorero kia whakatau e te Karauna me Waikato-Tainui ngaa take e paa ana ki te Awa o Waikato i runga i te ngaakau pono.

Maa teenei whakaaetanga, ka taea e ngaa taha e rua me eetahi atu te kookiri i te parahanga o te awa, ka taea hoki teetahi rautaki whakahaere i te awa e arongia ai ngaa taangata katoa ka whai paanga ki te awa."

Whaaia, ka whakatuuria i raro i te AIP hukihuki nei teetahi hanganga whakahaere i te awa; ka whakatuuria hokitia te roopuu 'Guardians of the Waikato River' - ko too ratou kawenga ko te matapae me te rautaki moo te awa. Ka whai waahi ki te roopuu nei ngaa maangai mai i a Waikato-Tainui, i eetahi atu iwi o te awa, i te Karauna, i a Environment Waikato hoki. Ka whakatuuria teetahi poari aa-ture hei aawhina i te whakatinanatanga o te rautaki; ko ngaa taangata o te roopuu nei ka ahu mai i a Waikato-Tainui me ngaa Kai-kaunihera o Environment-Waikato; me rite te tokomaha o ngaa maangai o teetahi taha o teetahi taha.

Hei taa Mark Burton anoo, "He ahurei te whakaaetanga hukihuki nei, naa runga tonu i te hononga nui rawa atu o te Awa o Waikato ki a Waikato-Tainui me ngaa taangata katoa o Aotearoa-Niu Tiireni."

Noo te tau 1995 ka whakataunga ngaa kereeme a Waikato-Tainui e paa ana ki ngaa whenua raupatu; heoi, i wehea aa ratou kereeme hiitori, hei aa muri koorerongia ai. Ka haangai puu te AIP hukihuki nei ki taa ratou kereeme moo te awa. Ko ngaa raupatu a te Karauna i te tekau tau atu i 1860 te puutake o te kereeme moo te awa, naa te mea, i whakakaahorengia ngaa tika me ngaa paanga o Waikato-Tainui i te Awa o Waikato.

"Ka tiimata ngaa whitiwhitinga koorero moo te AIP hukihuki i waenganui i a Waikato-Tainui, eetahi atu iwi i te Awa o Waikato, Environment Waikato, eetahi atu kawanatanga aa-rohe, tae atu ki ngaa taangata katoa o Aotearoa-Niu Tiireni.

"I teenei te ekenga o teenei waahanga nui o te mahi, me mihi au ka tika ki ngaa Kaiwhitiwhiti Koorero e rua a Waikato-Tainui. E tika ana hoki kia hoki ngaa mahara ki te hunga naa raatou te kereeme nei i whakaara, tae atu ki a Taa Robert Mahuta. Ki ahau, he tiimatanga hoou teenei, he waa hoou teenei moo te Awa o Waikato.

Hei taa Mark Burton anoo, " He mea nui rawa atu te kaupapa nei moo te hononga i waenganui i te Karauna me ngaa iwi. Me tuu whakahiihii taatou ngaa taangata o Aotearoa-Niu Tiireni ka tika, i runga i te pai o te whakataunga o ngaa kereeme hiitori".

Ka mihi te Minita moo ngaa Take Maaori a Parekura Horomia moo te AIP hukihuki nei. Hei ko taana, "Naa te whakataunga o ngaa kereeme a Waikato-Tainui ki te awa, kaatahi ka tino pai rawa atu te hononga i waenganui i te Karauna me Waikato-Tainui".

Hei taa Parekura Horomia anoo, "Maa roto i eenei whakataunga me te Karauna, kua hanga a Waikato-Tainui i teetahi hanganga pakari hei painga moo te iwi".